25 May 2015

 

 

 

Чакалава Святлана Васільеўна, дзяржаўная ўстанова адукацыі “Гімназія г.п. Карма”, настаўнік беларускай мовы і літаратуры.

Мы ўсе жывем у інфармацыйным грамадстве. Наша галоўная задача - навучыцца на ўсіх этапах адукацыйнага працэсу, не баяцца гэтай інфармацыі, навучыцца ёю карыстацца, з ёй працаваць. Гэта немагчыма зрабіць без сучасных інфармацыйна-камунікацыйных тэхналогій у сферы адукацыі.

Бытуюць асцярогі, што камп’ютарная тэхніка можа выцесніць настаўнікаў. Некаторыя настаўнікі скептычна ставяцца да методыкі інтэрнэт-рэсурсаў: "Навошта гэта трэба? Маецца шмат новых навучальных дапаможнікаў, ды, і лепш самога настаўніка ніхто не навучыць ". Магчыма, яны маюць рацыю. Але гэта не гаворыць пра тое, што жывога настаўніка трэба замяніць на электроннага. Ніякая машына не заменіць працу  настаўніка, але камп’ютар можа зрабіць гэтую працу больш эфектыўнай, цікавай  і для таго, хто навучае, і для таго, хто вучыцца. Як дапаможныя сродкі навучання, камп’ютарныя праграмы маюць свае перавагі. Яны дазваляюць ажыццяўляць індывідуальны падыход да навучэнцаў, аказваць ўвагу дзецям, адсталым у вучобе.

Інфарматызацыя адукацыі - гэта не толькі ўстаноўка камп‘ютараў у школе або падключэнне да сеткі інтэрнэт. Гэта, перш за ўсё, працэс змены зместу, метадаў, арганізацыйных формаў агульнаадукацыйнай падрыхтоўкі вучняў на этапе пераходу ўстаноў адукацыі да жыцця ва ўмовах інфармацыйнага грамадства.

  Разгледзім тэхналогіі, формы і прыёмы, якія дазваляюць мне павысіць якасць навучання пры дапамозе інфармацыйных сродкаў навучання.

З цягам часу я і мае вучні  навучыліся рабіць камп‘ютарныя прэзентацыі, якія дазваляюць выкарыстоўваць вялікую колькасць якаснага ілюстрацыйнага матэрыялу - гэта загадзя падрыхтаваныя партрэты, карціны, фатаграфіі,  табліцы, апорныя схемы, практычныя заданні. Інтэрактыўныя магчымасці праграмы Power Point дазваляюць мне выкарыстоўваць з'яўленне, знікненне якой-небудзь інфармацыі ў адпаведнасці з ходам урока. Напрыклад,  для маіх  вучняў цікавым з‘яўляецца прыём “Скончы фразу”. Пры вывучэнні ў 7 класе апавядання “На Каляды к сыну” і ў 8 класе “Дзяльба кабанчыка” прапаноўваю наступныя фразы: “Мае бацькі для мяне – гэта… (узор дабрыні, працавітасці, мудрасці). Няўдзячны сын горш за чужога чалавека, бо…(няўдзячнасць – гэта нядобрая рыса. Удзячным трэба быць усім: сябрам, настаўнікам, дзяржаве, бацькам асабліва)”,  “Добра, калі ёсць сваякі ў вёсцы,бо…(можна прыехаць адпачыць на ўлонні прыроды). Калі прыязджаю ў вёску да бабулі, я перш – наперш…(пацікаўлюся, як яе здароўе, якая дапамога патрэбна. Адным словам, прыезджаць да бабулі не госцем, а гаспадаром). Адказы могуць быць рознымі, але  прымушаюць задумацца кожнага вучня.  А настаўнік выбірае з вучнёўскіх больш правільныя глыбокія  і дапаўняе сваім меркаваннем. Эфектыўнасць практычнай работы вучняў на вучэбных занятках значна ўзрасла, паколькі патрэбныя заданні  рыхтуюцца  загадзя, не марнуючы на напісанне іх на дошцы бясцэнны час. З вялікай цікавасцю вучні выконваюць розныя творчыя дамашнія заданні. Павышаецца агульная вучэбная матывацыя па гэтых прадметах, паляпшаюцца ўзаемаадносіны з настаўнікам.     

Выкарыстанне мультымедыйнага суправаджэння (прэзентацый) на ўроку, іх прымяненне ў рамках вывучэння тэарэтычнага раздзела дысцыпліны дазваляе папоўніць недахоп ведаў па дадзенай тэме  або  абагульніць  і сістэматызаваць. Напрыклад, дапамагае вучням свабодна і адкрыта думаць па любой тэме на этапе рэфлексіі і на этапе выкліку(для актуалізацыі раней набытых ведаў) метадычны прыём “Складанне кластара” ці проста “Кластар”.  А на  стадыі аэнсавання  можна выкарыстоўваць  для сістэматызацыі  матэрыялу  па дадзенай тэме вучэбных заняткаў. Напрыклад, кластар да паняцця РАДЗІМА. Якія асацыяцыі выклікае ў вас гэта слова?

Цікавай творчай формай рэфлексіі з‘яўляецца “Сінквейн”. Сінквейн – гэта верш, які патрабуе аналізу, сінтэзу і абагульнення інфармацыі ў кароткіх выразах. Выкарыстанне гэтага прыёма  стварае спрыяльныя ўмовы для крэатыўнай самарэалізацыі асобы вучня, развівае яго пазнавальныя здольнасці і ўмацоўвае маральны патэнцыял. Напрыклад, перад вамі гатовы кластар да  ключавога слова  КАРМА. Прапаную разам скласці  сінквейн на слова ШЧАСЦЕ.

Адным з напрамкаў ўкаранення ў адукацыйны працэс інфармацыйных тэхналогій з'яўляецца выкарыстанне пры навучанні тэарэтычнага раздзела электронных дапаможнікаў (падручнікаў), а таксама навучальных і кантралюючых праграм. Пры выкарыстанні праграм для складання тэстаў настаўнік  мае магчымасць самастойна падабраць пытанні па пройдзеным матэрыяле і тэмах, правесці кантроль засваення матэрыялу групай і кожным навучэнцам паасобку.

 Для мяне эфектыўнай  формай работы ў гэтым  кірунку з’яўляецца прымяненне трэнажораў, прызначаных як для першапачатковага навучання па вызначанай тэме, так і для кантролю набытых ведаў. Безумоўна, можна казаць і  аб тым, што прымяненне трэнажораў не можа замяніць навучанне граматнаму  пісьму, але яны даюць вучням уяўленне   падрыхтоўкі да цэнтралізаванага тэсціравання і выпрацоўваюць арфаграфічныя навыкі. Вашай увазе прапаную трэнажор  правапісу е, я і о, э.

Наступным напрамкам ўкаранення ў адукацыйны працэс інфармацыйных тэхналогій з'яўляецца стварэнне і актыўнае прымяненне на ўроках беларускай мовы і літаратуры  электронных навучальных метадычных комплексаў (ЭНМК), якія ўключаюць у сябе праграмны, методыка-тэхналагічны, тэарэтычны і практычны элементы, прадстаўленыя ў электронным выглядзе.

Выкарыстанне настаўнікам інтарактыўнай дошкі дае магчымасць працаваць са  сказам,  тэкстам і заданнямі на любую тэму. Пры яе выкарыстанні адпадае неабходнасць індывідуальнага паказу кожнаму вучню парадку  работы, а працэс становіцца больш жывым і цікавым. На этапе рэалізацыі атрыманых ведаў можна выкарыстоўваць прыём “Рэдактар”. Напрыклад, пры вывучэнні тэмы ў 9 класе “Знакі прыпынку ў складаназалежным сказе” прапаную вучням тэкст, у якім трэба паўтарыць  правапіс літар е, я, падоўжаных зычных; знакі прыпынку пры аднародных членах сказа; працяжнік паміж дзейнікам і выказнікам. Па – першае, гэта развівае граматнае  пісьмо, па – другое, настаўнік выбірае  тэкст  пазнавальнага  і  выхаваўчага  характару.

Вельмі цікавым  і эфектыўным метадам  работы на ўроку беларускай літаратуры, які  падабаецца  як мне, так і вучням, з’яўляецца віртуальная экскурсія. Пры дапамозе яе можна пабываць у  музеях   пісьменнікаў і знакамітых людзей, наведаць розныя гістарычныя  мясціны  і помнікі культуры. Напрыклад, пры вывучэнні творчасці Якуба Коласа выкарыстоўваю віртуальную экскурсію “Па музею Якуба Коласа”, “Віртуальная экскурсія па Нясвіжскаму замку”; “Віртуальная экскурсія па Беларусі”; “Віртуальная экскурсія па беларускаму дзяржаўнаму музею гісторыі Вялікай Айчыннай вайныў фармаце 3D”.

Укараненне інфармацыйных тэхналогій  ў навучальны працэс прывяло да таго, што выкарыстанне камп‘ютара стала больш шырокім: не толькі на ўроках, але і ў пазаўрочнай і даследчай дзейнасці.    У  наша  паўсядзённае жыццё  ўкараніліся  лічбавыя фотаапараты і відэакамеры. З улікам гэтага ў вучняў  з'яўляецца багаты фота і  відэаматэрыял, які яны выкарыстоўваюць на ўроках і пры падрыхтоўцы праектаў. Напрыклад, пры падрыхтоўцы да конкурса экскурсаводаў “Мая малая  радзіма” быў выкарыстаны багаты фотаматэрыял памятных мясцін пасёлка Карма.                                               З укараненнем новых ІКТ я атрымліваю магутны стымул для ўласнай адукацыі, выхавання ў святле новых патрабаванняў сучаснага жыцця і ўласнага  прафесійнага і творчага развіцця. Інфармацыйныя тэхналогіі ў вучэбна-выхаваўчым працэсе дазваляюць ажыццяўляць перапрацоўку матэрыялу такім чынам, каб вучні яго засвоілі. Іншымі словамі, прымяненне інфармацыйных тэхналогій вядзе да павышэння якасці ведаў вучняў без іх перагрузкі. Прааналізаваўшы якасць ведаў вучняў, можна прыйсці да высновы, што менавіта інфармацыйныя тэхналогіі дазваляюць навучэнцам лепш засвойваць матэрыял (дыяграма).

Сучасны ўрок - гэта цікавы ўрок, з высокай матывацыяй і эмацыянальнай афарбоўкай. Такі ўрок можна стварыць, калі настаўнік валодае інфармацыйнай культурай, ці ёсць веды і ўменні ў галіне інфармацыйных і камунікацыйных тэхналогій.    Такім чынам, неабходна адзначыць, што выкарыстанне сучасных сродкаў навучання пад кантролем настаўніка павышае якасць засваення вучэбнага матэрыялу і якасць адукацыі ў цэлым.

У той жа час хочацца адзначыць, што ўрок не павінен быць перагружаны камп’ютарнымі прэзентацыямі, паколькі занадта вялікі аб'ём інфармацыі можа прывесці да перагрузкі навучэнцаў, пагаршэння ўспрымання новага матэрыялу,  пагаршэння здароўя і да страты эмацыянальна-асобасных адносін  да вучобы.

У дадзены час мяняюцца мэты і задачы, формы і метады, якія стаяць перад настаўнікам. Але, тым не менш, урок быў і застаецца галоўнай складовай часткай  адукацыйнага  працэсу,  неабходна ісці ў нагу з часам і прымяняць новыя педагагічныя тэхналогіі ў адукацыйным працэсе. А ІКТ павінна перастаць быць інавацыяй для школы, а павінна стаць гарантам росту якасці адукацыі.

Згодна на публікацыю тэкста.

ЛІТАРАТУРА

1. Кіраванне якасцю адукацыі. Практыка-арыентаваная манаграфія і метадычны дапаможнік / пад рэд. М.М. Паташнікаў. - М., 2000.

2. Майсееў А.М. Унутрышкольнае кіраванне: слоўнік-даведнік / А.М. Майсееў. - М., 1998.

3. Панасюк В.П. Сістэмнае кіраванне якасцю адукацыі ў школе  - М., 2000.

4. Палаці А.С. Да пытання якасці дыстанцыйнага навучання/А.С. Палаці // Якасць дыстанцыйнага адукацыі. Канцэпцыі, праблемы, рашэнні - М., 2005.

5. Шышоў С.Я. Маніторынг якасці адукацыі ў школе - М., 1998.